วัฒนธรรมโลงไม้ในจังหวัดกาญจนบุรี

เรามักจะนึกว่าโลงไม้พบ เฉพาะที่อำเภอปางมะผ้า? จังหวัดแม่ฮ่องสอน? การสำรวจในอดีตทำให้ทราบว่ามีการพบตามแนวเทือกเขาตะวันตก? จากแม่ฮ่องสอน? เชียงใหม่? มาถึงจังหวัดกาญจนบุรี? งานเขียนชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งของผลงานวิจัยโครงการโบราณคดีบนพื้นที่สูงใน อำเภอปางมะผ้า? จังหวัดแม่ฮ่องสอน

วัฒนธรรมโลงไม้: พิธีกรรมความตายในเทือกเขาตะวันตก

ความตายเป็นเรื่องสำคัญต่อคนในทุกสังคมตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน? การปลงศพและพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับความตายมีความซับซ้อนตามความเชื่อและ ระดับของสังคม? การปลงศพโดยใส่ร่างของคนตายในโลงเป็นพัฒนาการสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน?? โลงไม้คือโลงบรรจุศพที่ทำจากไม้นานาชนิดขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อมของแต่ละ ชุมชน?? ซึ่งพบทั่วไปในสังคมมนุษย์ทั้งโลกตะวันตกและตะวันออก

ลักษณะของการทำโลงศพของแต่ละวัฒนธรรมก็จะแตกต่างกันไป? บางวัฒนธรรมก็จะทำโลงโดยการขุดเนื้อไม้จากลำต้นออกและตกแต่งผิวด้านในและ ด้านนอก

บางวัฒนธรรมก็แปรรูปไม้ทำเป็นแผ่นแล้วประกอบกันเป็นโลง?? การนำร่างของผู้ตายมาใส่ไว้ในโลงแทนที่จะฝังร่างในดินเลย? หรือห่อหุ้มด้วยฟากไม้/เครื่องจักสาน? มักจะพบในสังคมที่มีการทำกสิกรรมแล้ว??จากแหล่งโบราณคดีประตูผา? จังหวัดลำปาง

หลักฐานทางโบราณคดีของการปลงศพที่มีการใส่ศพในโลงไม้ที่มีอายุเก่าแก่ของ ภูมิภาคเอเชียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้นั้น?? จัดอยู่ประมาณช่วงยุคสมัยโลหะ

สำหรับในประเทศไทย? มีหลักฐานพัฒนาการของการปลงศพและพิธีกรรมเกี่ยวกับความตายที่เก่าแก่ที่สุด คือการฝังศพตามถ้ำหรือเพิงผาต่างๆ? ในสมัยปลายสมัยไพลสโตซีน-ต้นสมัยโฮโลซีน หรือสมัยหินเก่า-หินกลาง? (ประมาณ 25,000-7,500 ปีมาแล้ว) ซึ่งมักจะพบเป็นการนำร่างฝังในหลุมแล้วกลบดินทับอีกครั้ง โครงกระดูกที่พบส่วนใหญ่อยู่ในท่านอนงอตัว? เอียงไปข้างใดข้างหนึ่ง? เหมือนกับท่านั่ง

ต่อมาในสมัยโฮโลซีนตอนกลาง-ปลาย หรือสมัยหินใหม่และโลหะ (ประมาณ 5,600-1,500? ปีมาแล้ว) รูปแบบการฝังศพยังคงเป็นการฝังลงในหลุม? แต่ท่าวางศพเปลี่ยนเป็นการฝังศพที่นอนหงายเหยียดยาว? พร้อมกับมีของเซ่นไหว้ภายในหลุมศพ

บางกรณีก็มีการห่อหุ้มศพด้วยฟากไม้แล้วขุดหลุมฝัง เช่น ที่แหล่งโบราณคดีประตูผา จังหวัดลำปาง

หรือการฝังลงในหม้อขนาดใหญ่? ที่พบจากแหล่งโบราณคดีโนนวัด จังหวัดนครราชสีมา อย่างไรดีตาม? ในสมัยที่มีการใช้โลหะจะเริ่มปรากฏการปลงศพที่หลากหลายรูปแบบที่นอกเหนือไป จากการฝังดินในภูมิภาคต่างๆ ของประเทศไทย? ไม่ว่าจะเป็นการฝังศพครั้งที่ 2 ในไหที่พบอย่างกว้างขวางในแหล่งโบราณคดีในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

หรือการฝังศพครั้งที่ 2 ที่ฝังลงในดิน ที่แหล่งโบราณคดีบ้านดอนตาเพชร

หรือ การฝังศพในโลงไม้ที่พบในแนวเทือกเขาตะวันตกของประเทศไทย

ในที่นี้? ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงเฉพาะแหล่งโบราณคดีที่พบโลงไม้?? โดยเฉพาะแนวเทือกเขาตะวันตกของประเทศไทยพบโลงไม้ที่มีลักษณะคล้ายคลึงกัน ตั้งแต่แม่ฮ่องสอน

• ถ้ำเชียงดาว? จังหวัดเชียงใหม่
• ถ้ำเรือ? อำเภอไทรโยค และถ้ำขุนแผน? อำเภอเมืองซึ่งสำรวจโดยผู้วิจัยเมื่อพ.ศ. 2533
• ถ้ำอาบยา? อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี สำรวจโดยภาควิชาโบราณคดี? คณะโบราณคดี? มหาวิทยาลัยศิลปากร
• นอกจากนี้ยังมีการบอกเล่าถึงการพบที่จังหวัดสุโขทัยโดยเจ้าหน้าที่ป่าไม้? ซึ่งแจ้งกับเขียนเองในปี พ.ศ. 2544
• และมีการพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่จังหวัดอุบลราชธานี ซึ่งไม่ได้นำมากล่าวถึงรายละเอียด? เพราะรูปแบบของโลงมีความแตกต่างไปจากกลุ่มที่พบในแนวเทือกเขาตะวันตก

สำหรับแบบแผนของวัฒนธรรมโลงไม้ที่พบในจังหวัดกาญจนบุรีนั้นไม่ทราบแน่ชัด ว่าเป็นอย่างไร? แต่มักจะพบภายในถ้ำ? โลงจะวางในตำแหน่งที่เป็นคูหาชั้นใน? ส่วนที่มืด? เช่นถ้ำเรือ? ถ้ำองบะ? เป็นต้น? แต่ก็มีกรณียกเว้นคือถ้ำอาบยา? ซึ่งเป็นพื้นที่ค่อนข้างจะสว่างและโล่ง?? และโลงไม้ส่วนใหญ่ทำจากไม้แดงและไม้ประดู่? ส่วนของหัวโลงมีการแกะสลักเป็นรูปต่างๆ? คล้ายกับรูปสัตว์บ้าง โลงส่วนใหญ่วางอยู่บนพื้นหรือพาดบนก้อนหิน? ไม่ได้วางอยู่บนเสาไม้หรือคาน?? ถ้ำส่วนใหญ่มักจะมีการรบกวนและเคลื่อนย้ายโลงไม้??? ถ้ำที่เป็นสุสานไม่มีความซับซ้อนหรือเข้ายากเหมือนกับที่แม่ฮ่องสอน

แหล่งโบราณคดีที่สำคัญในจังหวัดกาญจนบุรีที่มีการศึกษาและขุดค้นคือ ถ้ำองบะ?อำเภอศรีสวัสดิ์??? ซอเรนเซน? นักโบราณคดีชาวเดนมาร์ก? รายงานว่าโลงไม้ที่พบภายในถ้ำมีการรื้อค้นและเคลื่อนย้ายจากตำแหน่งเดิมโดย นักลักลอบขุดของเก่า? โลงไม้ทั้งหมดที่พบมีจำนวนถึง 90 โลง ขนาดความยาวระหว่าง 3-3.5 เมตร? บางโลงยังคงเหลือร่องรอยของชิ้นส่วนของโครงกระดูกมีสร้อยที่ทำจากลูกปัดแก้ว เครื่องประดับสำริด? เงิน?? ภาชนะที่ทำจากสำริด? เครื่องมือเครื่องใช้ที่ทำจากเหล็ก และภาชนะดินเผาขนาดเล็ก? อายุของโลงไม้ที่ได้จากการกำหนดอายุโดยวิธีคาร์บอน 14 คือ 2180?100 ปีมาแล้ว หรือประมาณ 230 ปีก่อน ค.ศ.??? ถ้ำองบะเป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญที่แสดงถึงพัฒนาการของคนตั้งแต่สมัยโฮโล ซีนตอนต้น-ปลาย?(ยุคหินกลาง-โลหะ)

ซอเรนเซนจัดแบ่งยุคสมัยของการใช้พื้นที่ในถ้ำองบะออกเป็นสามช่วงใหญ่ๆ คือ ช่วงสมัยวัฒนธรรมโฮบินเนียน? อายุระหว่าง 9230?180 ปีก่อนค.ศ. และ 7400?180 ปีก่อนค.ศ.? ช่วงวัฒนธรรมหลังวัฒนธรรมบ้านเก่า อายุประมาณ 1,100 ปีก่อนค.ศ.? และช่วงสมัยวัฒนธรรมโลหะ? ดังอายุที่กล่าวแล้วในข้างต้น? โดยเฉพาะการตีความเกี่ยวกับสังคมและวัฒนธรรมในสมัยโลหะนั้น? ซอเรนเซน เสนอว่ามีความแตกต่างทางสังคมอย่างชัดเจน? อย่างน้อย 2 กลุ่ม คือ คนที่มีสถานภาพสูงจะเป็นพวกที่ปลงศพในโลงไม้? และมีเครื่องเซ่นศพต่างๆ? รวมทั้งกลองมโหระทึกสำริด? และกลุ่มคนที่เป็นช่าง? ได้แก่ช่างไม้หรือช่างตีเหล็ก? จะถูกฝังภายในถ้ำเช่นกัน? นอกจากนี้ ซอเรนเซน? สันนิษฐานว่าวัฒนธรรมโลงไม้นี้น่าจะแพร่กระจายมาจากเสฉวน ในประเทศจีน ซึ่งอายุประมาณ 600 ปีก่อน ค.ศ.??? ผ่านมาทางภาคตะวันตกของประเทศไทยและส่งผ่านไปยังถ้ำนีอาร์? เกาะบอร์เนียว? ประเทศมาเลเซีย มีอายุประมาณ? 505 ปีก่อน ค.ศ.?? และต่อไปยังประเทศฟิลิปปินส์? ซึ่งมีอายุประมาณ ปลายคริสศตวรรษที่ 13-ต้นคริสศตวรรษที่ 14? อย่างไรก็ดี? มีเพียงงานค้นคว้าสารนิพนธ์ปริญญาตรี? ภาควิชาโบราณคดีของสุรศักดิ์? อนันตเวทยานนท์ ปี 2530 เพียงชิ้นเดียวที่ทำการศึกษาเปรียบเทียบรูปแบบของโลงไม้ระหว่างแหล่ง โบราณคดีในจังหวัดกาญจนบุรีกับจังหวัดแม่ฮ่องสอน?? ปัจจุบันยังไม่มีการศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับสังคมและวัฒนธรรมของคนเจ้าของ โลงไม้ในจังหวัดกาญจนบุรี

You might also like

---

More from Gotoknow

---

Editor Picks

---